کاغذ و تاریخچه آن

کاغذ به ماده‌ای گفته می‌شود که از خمیر کتان یا پنبه یا کنف یا چوب یا ضایعات کشاورزی یا بعضی گیاهان مثل بامبو و… ساخته شود و به کار نوشتن یا کشیدن یا ساختن شی ء سه بعدی آید و در اصطلاح علمی عبارت است از تراکم الیاف سلولزی که به‌طور نامنظم داخل یکدیگر شده و در نتیجه یک مادهٔ فشرده را می‌دهد که در ابعاد و اوزان مختلف به دست می‌آید.

کاغذ از زمان اختراع آن تا به امروز قابل اعتمادترین وسیله انتقال اندیشه بشر بوده‌ است و نقش مهمی در جمع‌آوری و ذخیره اطلاعات و دانش بشر که نتیجه‌ای از تجربیات و تفکرات اوست دارد و از این رو با پیدایش مرکب و صنعت چاپ و مواد رنگ دار این اندیشه بشری با ابزار نوین درآمیخت و به صورت یک پدیدهٔ مهم، امروزه با آن برخورد می‌گردد.

مصرف کاغذ با اختراع آن همراه بوده‌ است که گفته می‌شود، مصریان پیشقدم در این اختراع بوده‌اند و واژهٔ (paper) (کاغذ) از نام درختی به نام (پاپیروس) گرفته شده که مصریان از این درخت کاغذ می‌ساختند و از بسیاری جهات نشانگر سطح رشد علمی و فرهنگی جامعه می‌باشد. با پیشرفت اطلاعات و معلومات بشر از دانش رنگ، کاغذهای رنگی برای جلب توجه و زیبایی و مقوا و کارتن‌های رنگ آمیزی شده برای بسته‌بندی و بالاخره جعبه‌های شیرینی و شکلات برای مصرف خانگی و نظایر این‌ها همه دلیل بر دانش برتر و استفاده بشر از این صنعت و اختراع است که روز به روز رو به توسعه و تکامل می‌باشد و در تاریخ از آن یاد شده‌ است.

پیدایش کاغذ با پاپیروس و پرگامنت‌ها

به گفتهٔ تاریخ، مصریان باستان نخستین مردمانی بوده‌اند که از نوعی نی شبیه بامبو به نام پاپیروس صفحاتی می‌ساختند و بر روی آن می‌نوشتند و نیز کاغذ بردی را مصریان اختراع کردند. مردم مصر نی پاپیروس را به صورت نوارهای نازک و بسیار ظریفی کنار یکدیگر قرار می‌دادند و سپس به وسیلهٔ فشارها و صیقل دادن به آن به شکل ورق درمی‌آوردند.

سابقهٔ نوشتن به هزاران سال قبل می‌رسد و بشر در آغاز تمدن و ابداع خط از گل رس لوحه‌هایی می‌ساخت و برای نوشتن مطالب خود استفاده می‌کرد؛ این الواح با حرارت آفتاب خشک می‌شد یا با آتش می‌پخته‌ است.
در ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد بود که برای ثبت و ضبط کلمات، مسئله نوشتن بر کاغذ مطرح گردید و همانطوری که اشاره شد پاپیروس را مصری‌ها درست کردند، چند برگ پاپیروس را مصری‌ها بهم می چسبانیده‌اند تا یک نوار دراز طومار مانند به دست آید. کاغذ پاپیروس از بهم پیوستن برگ‌ها و پوستهٔ گیاهی نی مانند به نام پاپیروس است؛

برگ‌های پاپیروس نسبتاً شکننده بودند و بنابر این به فکر افتادند از پوست بعضی حیوانات مثل گوسفند، آهو و گوساله استفاده شود. نخستین بار در شهر پرگاموس واقع در آسیای صغیر، صنعتگران از پوست حیوانات با شیوه‌های مخصوص، پوست‌های درخشان و نازکی به دست آوردند که خیلی بادوام تر و نرم‌تر از پاپیروس بود و معروفترین آن‌ها کاغذ پرگامنت بود. پرگامنت از نام شهر پرگاموس گرفته شده که از مراکز تولید و توزیع این کاغذ بوده‌ است.

در روایات و اخبار نوشته شده‌است که کتاب اوستا را قبل از اسلام بر روی ۱۲ هزار پوست گاو نوشته‌اند که این روایت و خبر دلیل دیگری است که از پیش از اسلام در ایران، از پوست به جای کاغذ استفاده می‌کردند.
مردمان یونان به پاپیروس، کارتِس (Cartes) می‌گفتند و کلمه کارتس به زبان عربی قرطاس گفته شده‌است که در حقیقت همان پاپیروس است که از شهرهای واقع در دلتای مصر، آن را به یونان برده‌اند.
خط مصریان قدیم خط هیروگلیف (Hieroglyph) بوده‌است که بر روی پاپیروس‌ها نقش بسته‌است و به موجب دو سند یونانی که مربوط به قرن سوم میلادی ذکر شده در حال حاضر در موزه‌های لیدن و استکهلم نگهداری می‌شود.

چینی‌ها اولین و نخستین مردمانی بودند که بیش از ۲ هزار سال پیش، کاغذهایی مانند کاغذهای امروزی ساختند. ایرانیان مسلمان شیوه ساختن کاغذ را در سده نخست پس از اسلام از چینی‌ها آموختند و آن را بهبود بخشیدند. شهر سمرقند برای سال‌ها بزرگ‌ترین مرکز ساختن و خرید و فروش کاغذ بود. سپس، در شهرهای دیگر، از جمله بغداد، دمشق، قاهره، مراکش، جزیره سیسیل و شهرهای مسلمان‌نشین اسپانیا، کارخانه‌های کاغذسازی به راه افتاد.

یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهند که از قرن اول میلادی، در چین کاغذ وجود داشته‌است. در سال ۱۰۵ میلادی، یکی از درباریان، ماده جدیدی را برای امپراتور توصیف کرد که از پارچه‌های کهنه، پوست درختان، کنف و علف تهیه می‌شد وروی آن می‌نوشتند. به مرور زمان، شیوه تهیه کاغذ بهتر شد و ان را با الیاف گیاهانی مانند خیزران می‌ساختند. عرب‌ها این محصول را به اروپا بردند و در سال ۱۱۵۰ میلادی، غربیان نخستین کاغذ سازی را در اسپانیا بنا کردند. ماشین تولید انبوه کاغذ را چینی‌ها اختراع کردند. نخستین اسکناس نیز در سال ۱۰۲۴ میلادی در چین تهیه و مبادله شد.

ساخت کاغذ
الیافی که در ساخت کاغذ بکار می‌رود معمولاً طبیعی و شامل سلولز است؛ و به دو روش شیمیایی و فیزیکی است. به این صورت که الیاف سلولوزی را در آب قرار می‌دهند تا رطوبت کافی جذب و حالت خمیری و نرم پیدا کند. سپس بر روی یک صفحه شبکه ای قرار می‌دهند تا خشک شود و حالت یکدست پیدا کنند. الیاف نیز با از دست دادن رطوبت خود به یکدیگر نزدیک می‌شوند و در نقاطی که روی یکدیگر قرار گرفته‌اند یک پیوند فیزیکی ایجاد می‌شود که این الیاف را به هم متصل می‌کند.
خمیر کاغذ بیشتر از چوب سوزنی برگان ساخته می‌شود (به دلیل داشتن الیاف طولانی‌تر)
کاغذ یکی از فراورده‌های مهم چوب است. برای ساختن کاغذ ابتدا تنه درخت را به وسیله دستگاه خردکن به خورده چوب و براده چوب تبدیل می‌کنند. سپس خرده چوب‌ها را به وسیله مواد شیمیایی و روش‌های مختلف در برج پخت خمیر تجزیه می‌کنند و از آن‌ها الیاف سلولوزی به دست می‌آید که خمیر کاغذ نامیده می‌شود. از درهم رفتن الیاف سلولوزی و بعد از پرس آن‌ها ورقه کاغذ ساخته می‌شود.

انواع کاغذ و موارد مصرف آنها

اصول ساخت کاغذ در مورد انواع کاغذهایی که با ماشین تولید می شوند، یکسان است. در حالی که ویژگی های در نظر گرفته شده بر اساس نوع مصرف آن در هر موردی ممکن است متفاوت باشد، ویژگی هایی که در هر کاغذ وجود دارد، در مرحله ساخت به دست می آید. به طور کلی تمام کارخانه های کاغذسازی برای ساخت انواع خاصی از کاغذ طراحی می شوند. در یک کارخانه فقط ممکن است از خمیر مکانیکی استفاده شود و کارخانه دیگر ممکن است خمیر شیمیایی مصرف کند، بر همین اساس کاغذهای ساخته شده از خمیرهای مختلف در کارخانه های متفاوت تولید می شوند.

در بعضی از موارد یک کارخانه ممکن است فقط در ساخت یک نوع کاغذ تخصص داشته باشد (به عنوان نمونه کاغذهای گلاسه) و در کارخانه دیگر ممکن است انواع کاغذ چاپ و تحریر از مواد خام گوناگون تهیه شود.
کاغذ با کیفیت های گوناگون ساخته می شود که بستگی به نوع خمیر آن دارد و قیمت آن نیز بر همین اساس تعیین می شود. در انواع بسیار گران قیمت آن مثل کاغذهای دست ساز، ورق هایی که ابعاد آن ها بر ابعاد استاندارد منطبق نیست، به طور جداگانه بسته بندی می شوند و به قیمت کمی ارزان تر از کاغذهای مرغوب فروخته می شوند، درحالی که در اغلب کارخانه های کاغذسازی، تولیدات ناقص را مجددا خمیر می کنند.
در بازار فعلی ایران در مورد کاغذ محدودیت های بسیاری است و تنها تعداد خاصی از انواع کاغذهای موجود در بازار عرضه می شود که این کاغذها شامل انواع کاغذهای ایرانی و خارجی با گراماژ مختلف است. در زیر انواع کاغذها به اختصار توضیح داده می شود.

انواع کاغذ و مقوا در صنعت چاپ و بسته بندی
کاغذ یکی از کهن‌ترین متریال‌های بسته بندی قابل انعطاف می باشد. امروزه گستره‌ی وسیعی از بسته‌های تولیدات مختلف را به دلايل زیست محیطی، انعطاف پذیری، صرفه‌ی اقتصادی، محافظت و تبلیغات در برمی‌گیرد. بسته به نوع محصول مقوای مورد نظر خود را از نظر استحکام، صرفه ی اقتصادی داشتن، بهداشتی بودن، نوع عملیات تکمیلی، (طلاکوب، برجسته‌سازی، یووی و سلفون) و نوع چاپ انتخاب کرده تا محصول را با بسته بندی مناسب به بازار عرضه کنند. حال به بررسی انواع مختلف مقواها به همراه ویژگی ها و کاربرد هایشان می پردازیم : رایج ترین کاغذ و مقوا مورد استفاده در صنعت چاپ بسته بندی عبارت است‌از: کاغذ تحریر، کاغذ و مقوای گلاسه، مقوای پشت طوسی و پشت سفید، کاغذ صنعتی کرافت، کاغذ روزنامه، مقوای ایندر برد.